Messiers 65 en 66 en NGC 3628; Het Leeuwentrio
Geplaatst: 13 apr 2025 18:04
Afgelopen periode van prachtig lente weer ben ik vooral bezig geweest met het vastleggen van het Leeuwentrio van sterrenstelsels M65, M66 en NGC 3628.
Messier 65
Messier 65 (ook bekend als NGC 3623) is een intermediair spiraalstelsel op ongeveer 35 miljoen lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Leeuw, in de sterk equatoriale zuidelijke helft. Het werd in 1780 ontdekt door Charles Messier. Samen met M66 en NGC 3628 vormt het het Leo-triplet, een kleine, hechte groep sterrenstelsels.
Ontdekking
M65 werd ontdekt door Charles Messier en opgenomen in zijn lijst van Messier-objecten. William Henry Smyth schreef de ontdekking echter per ongeluk toe aan Pierre Méchain in zijn populaire 19e-eeuwse astronomische werk A Cycle of Celestial Objects (waarin hij schreef: "Ze [M65 en M66] werden in 1780 door Méchain aan Messier aangewezen"). Deze fout werd vervolgens opgemerkt door Kenneth Glyn Jones in Messier's Nebulae and Star Clusters. Dit heeft zich sindsdien verspreid naar een aantal andere boeken van diverse auteurs.
Stervorming
Het sterrenstelsel is stof- en gasarm en er is weinig stervorming, hoewel er relatief recent wel stervorming in de armen heeft plaatsgevonden. De verhouding tussen oude en nieuwe sterren is navenant hoog. Op de meeste golflengten is het vrij oninteressant, hoewel er een radiobron zichtbaar is in het NVSS, ongeveer twee boogminuten verwijderd van de kern. De identiteit van de bron is onzeker, aangezien deze niet visueel is geïdentificeerd of formeel is bestudeerd in gepubliceerde artikelen.
Interactie met andere sterrenstelsels
Voor het oog lijkt de schijf van M65 enigszins vervormd, en de relatief recente uitbarsting van stervorming wijst ook op een externe verstoring. Rots (1978) suggereert dat de twee andere sterrenstelsels in het Leo-triplet ongeveer 800 miljoen jaar geleden met elkaar in wisselwerking stonden. Recent onderzoek door Zhiyu Duan suggereert dat M65 mogelijk ook interactie heeft gehad, zij het veel minder sterk. Hij merkt ook op dat M65 mogelijk een centrale balk heeft. Dit is moeilijk te zien omdat het sterrenstelsel vanuit een schuine hoek wordt bekeken. Deze balk wijst op een verstoring door getijdenwerking.
Messier 66
Messier 66 of M66, ook bekend als NGC 3627, is een intermediair spiraalstelsel in de zuidelijke, equatoriale helft van de Leeuw. Het werd ontdekt door de Franse astronoom Charles Messier op 1 maart 1780, die het beschreef als "zeer lang en zeer zwak". Dit sterrenstelsel maakt deel uit van een kleine groep sterrenstelsels, waaronder M65 en NGC 3628, bekend als het Leo-triplet of de M66-groep. M65 en M66 zijn veelvoorkomende objecten voor amateurastronomische waarnemingen, aangezien ze slechts 20 voet van elkaar verwijderd zijn.
M66 heeft de morfologische classificatie SABb, wat duidt op een spiraalvorm met een zwakke balkstructuur en losjes gewikkelde armen. De isofotische asverhouding is 0,32, wat aangeeft dat het onder een hoek wordt bekeken. M66 beweegt zich van ons af met een heliocentrische radiële snelheid van 696,3 ± 12,7 km/s. Het bevindt zich op een afstand van 31 miljoen lichtjaar en is ongeveer 95.000 lichtjaar breed, met opvallende stofbanen en heldere sterrenhopen langs uitgestrekte spiraalarmen.
De gravitationele interactie van zijn eerdere ontmoeting met de naburige NGC 3628 heeft geresulteerd in een extreem hoge centrale massaconcentratie; een hoge moleculaire/atomaire massaverhouding; en een niet-roterende klomp H I-materiaal, blijkbaar verwijderd uit een van de spiraalarmen. Dit laatste kenmerk is visueel zichtbaar als een extreem prominente en ongewone spiraalarm- en stofbaanstructuur, zoals oorspronkelijk vermeld in de Atlas van Bijzondere Sterrenstelsels.
NGC 3628
NGC 3628, ook bekend als het Hamburgerstelsel of Sarah's Melkwegstelsel, is een ongebalkt spiraalstelsel op ongeveer 35 miljoen lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Leeuw. Het werd in 1784 ontdekt door William Herschel. Het heeft een getijdenstaart van ongeveer 300.000 lichtjaar lang. Samen met M65 en M66 vormt NGC 3628 het Leo-triplet, een kleine groep sterrenstelsels. Het meest opvallende kenmerk is de brede, verduisterende stofband langs de buitenrand van de spiraalarmen, die het sterrenstelsel vanaf de aarde in feite doorsnijdt.
Vanwege de aanwezigheid van een x-vormige uitstulping, zichtbaar in meerdere golflengten, wordt wel beweerd dat NGC 3628 in plaats daarvan een gebalkt spiraalstelsel is met de balk aan de uiteinden. Simulaties hebben aangetoond dat er zich vaak balkjes vormen in schijfstelsels tijdens interacties en fusies, en het is bekend dat NGC 3628 in wisselwerking staat met zijn twee grote buren.
De naam "Hamburger Galaxy" verwijst naar de vorm die op een hamburger lijkt, terwijl de naam "Sarah's Galaxy" vermoedelijk verwijst naar dichteres Sarah Williams (1837-1868), vooral bekend van het gedicht "The Old Astronomer":
Al zou mijn ziel in duisternis verkeren, ze zal opstaan in volmaakt licht;
Ik heb de sterren te veel liefgehad om bang te zijn voor de nacht.
Totaal 30 uur en 10 min (362x 5 min) belicht in de nachten van 27, 28, 31 maart en 1 - 8 april, 2025. Kalibratie met 50 darks, 25 flats en 25 darkflats.
Telescoop: Skywatcher QUATTRO150 @F/3.45
Camera: Altair Astro Hypercam 269C ProTec @0°C, 282 HCG, offset 150.
Filter: Optolong L-pro
Focuser: ZWO EAF
Montering: Skywatcher NEQ6
Guiding: QHY5 9x50 Finderguider
Software: N.I.N.A (EQmod/ASTAP/PHD2)
Pre- en Post-Processing: PixInsight (WBPP / GraXpert / RC astro BXT / RC astro NXT / GC / Synth LUM / GHS / SCNR / LRGB).
Messier 65
Messier 65 (ook bekend als NGC 3623) is een intermediair spiraalstelsel op ongeveer 35 miljoen lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Leeuw, in de sterk equatoriale zuidelijke helft. Het werd in 1780 ontdekt door Charles Messier. Samen met M66 en NGC 3628 vormt het het Leo-triplet, een kleine, hechte groep sterrenstelsels.
Ontdekking
M65 werd ontdekt door Charles Messier en opgenomen in zijn lijst van Messier-objecten. William Henry Smyth schreef de ontdekking echter per ongeluk toe aan Pierre Méchain in zijn populaire 19e-eeuwse astronomische werk A Cycle of Celestial Objects (waarin hij schreef: "Ze [M65 en M66] werden in 1780 door Méchain aan Messier aangewezen"). Deze fout werd vervolgens opgemerkt door Kenneth Glyn Jones in Messier's Nebulae and Star Clusters. Dit heeft zich sindsdien verspreid naar een aantal andere boeken van diverse auteurs.
Stervorming
Het sterrenstelsel is stof- en gasarm en er is weinig stervorming, hoewel er relatief recent wel stervorming in de armen heeft plaatsgevonden. De verhouding tussen oude en nieuwe sterren is navenant hoog. Op de meeste golflengten is het vrij oninteressant, hoewel er een radiobron zichtbaar is in het NVSS, ongeveer twee boogminuten verwijderd van de kern. De identiteit van de bron is onzeker, aangezien deze niet visueel is geïdentificeerd of formeel is bestudeerd in gepubliceerde artikelen.
Interactie met andere sterrenstelsels
Voor het oog lijkt de schijf van M65 enigszins vervormd, en de relatief recente uitbarsting van stervorming wijst ook op een externe verstoring. Rots (1978) suggereert dat de twee andere sterrenstelsels in het Leo-triplet ongeveer 800 miljoen jaar geleden met elkaar in wisselwerking stonden. Recent onderzoek door Zhiyu Duan suggereert dat M65 mogelijk ook interactie heeft gehad, zij het veel minder sterk. Hij merkt ook op dat M65 mogelijk een centrale balk heeft. Dit is moeilijk te zien omdat het sterrenstelsel vanuit een schuine hoek wordt bekeken. Deze balk wijst op een verstoring door getijdenwerking.
Messier 66
Messier 66 of M66, ook bekend als NGC 3627, is een intermediair spiraalstelsel in de zuidelijke, equatoriale helft van de Leeuw. Het werd ontdekt door de Franse astronoom Charles Messier op 1 maart 1780, die het beschreef als "zeer lang en zeer zwak". Dit sterrenstelsel maakt deel uit van een kleine groep sterrenstelsels, waaronder M65 en NGC 3628, bekend als het Leo-triplet of de M66-groep. M65 en M66 zijn veelvoorkomende objecten voor amateurastronomische waarnemingen, aangezien ze slechts 20 voet van elkaar verwijderd zijn.
M66 heeft de morfologische classificatie SABb, wat duidt op een spiraalvorm met een zwakke balkstructuur en losjes gewikkelde armen. De isofotische asverhouding is 0,32, wat aangeeft dat het onder een hoek wordt bekeken. M66 beweegt zich van ons af met een heliocentrische radiële snelheid van 696,3 ± 12,7 km/s. Het bevindt zich op een afstand van 31 miljoen lichtjaar en is ongeveer 95.000 lichtjaar breed, met opvallende stofbanen en heldere sterrenhopen langs uitgestrekte spiraalarmen.
De gravitationele interactie van zijn eerdere ontmoeting met de naburige NGC 3628 heeft geresulteerd in een extreem hoge centrale massaconcentratie; een hoge moleculaire/atomaire massaverhouding; en een niet-roterende klomp H I-materiaal, blijkbaar verwijderd uit een van de spiraalarmen. Dit laatste kenmerk is visueel zichtbaar als een extreem prominente en ongewone spiraalarm- en stofbaanstructuur, zoals oorspronkelijk vermeld in de Atlas van Bijzondere Sterrenstelsels.
NGC 3628
NGC 3628, ook bekend als het Hamburgerstelsel of Sarah's Melkwegstelsel, is een ongebalkt spiraalstelsel op ongeveer 35 miljoen lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Leeuw. Het werd in 1784 ontdekt door William Herschel. Het heeft een getijdenstaart van ongeveer 300.000 lichtjaar lang. Samen met M65 en M66 vormt NGC 3628 het Leo-triplet, een kleine groep sterrenstelsels. Het meest opvallende kenmerk is de brede, verduisterende stofband langs de buitenrand van de spiraalarmen, die het sterrenstelsel vanaf de aarde in feite doorsnijdt.
Vanwege de aanwezigheid van een x-vormige uitstulping, zichtbaar in meerdere golflengten, wordt wel beweerd dat NGC 3628 in plaats daarvan een gebalkt spiraalstelsel is met de balk aan de uiteinden. Simulaties hebben aangetoond dat er zich vaak balkjes vormen in schijfstelsels tijdens interacties en fusies, en het is bekend dat NGC 3628 in wisselwerking staat met zijn twee grote buren.
De naam "Hamburger Galaxy" verwijst naar de vorm die op een hamburger lijkt, terwijl de naam "Sarah's Galaxy" vermoedelijk verwijst naar dichteres Sarah Williams (1837-1868), vooral bekend van het gedicht "The Old Astronomer":
Al zou mijn ziel in duisternis verkeren, ze zal opstaan in volmaakt licht;
Ik heb de sterren te veel liefgehad om bang te zijn voor de nacht.
Totaal 30 uur en 10 min (362x 5 min) belicht in de nachten van 27, 28, 31 maart en 1 - 8 april, 2025. Kalibratie met 50 darks, 25 flats en 25 darkflats.
Telescoop: Skywatcher QUATTRO150 @F/3.45
Camera: Altair Astro Hypercam 269C ProTec @0°C, 282 HCG, offset 150.
Filter: Optolong L-pro
Focuser: ZWO EAF
Montering: Skywatcher NEQ6
Guiding: QHY5 9x50 Finderguider
Software: N.I.N.A (EQmod/ASTAP/PHD2)
Pre- en Post-Processing: PixInsight (WBPP / GraXpert / RC astro BXT / RC astro NXT / GC / Synth LUM / GHS / SCNR / LRGB).
- LeoTrio_30hr10min_GraXpert_BXT_NXT_GCsc2_SynLum_GCsc2_GHS_RGB_GraXpert_GCsc2_BXT_NXT_SCNR_GHS_LRGB90.jpg (3.98 MiB) 535 keer bekeken
- M65_66_30hr10min_crop.jpg (989.59 KiB) 535 keer bekeken
- NGC3628_30hr10min_crop.jpg (1.41 MiB) 535 keer bekeken