Messier 82 (ook bekend als NGC 3034, Sigaarstelsel of M82) is een starburststelsel op ongeveer 12 miljoen lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Grote Beer. Het is het op één na grootste lid van de M81-groep, met een diameter van 12,52 kiloparsec (40.800 lichtjaar). Het is ongeveer vijf keer helderder dan de Melkweg en het centrale deel is ongeveer honderd keer helderder. Men denkt dat de starburstactiviteit is veroorzaakt door interactie met het naburige sterrenstelsel M81. Als een van de dichtstbijzijnde starburststelsels bij de aarde is M82 het prototypische voorbeeld van dit type sterrenstelsel. SN 2014J, een type Ia-supernova, werd op 21 januari 2014 in het sterrenstelsel ontdekt. In 2014 ontdekten wetenschappers tijdens hun onderzoek naar M82 de helderste pulsar tot nu toe, aangeduid als M82 X-2.
In november 2023 werd een gammaflits waargenomen in M82, waarvan werd vastgesteld dat deze afkomstig was van een magnetar. Dit was de eerste dergelijke gebeurtenis die buiten de Melkweg werd gedetecteerd (en pas de vierde gebeurtenis ooit).
Ontdekking
Messier 81 en M82 werden in 1774 ontdekt door Johann Elert Bode; hij beschreef het als een "nevelige vlek", deze ongeveer 3⁄4 graad van elkaar verwijderd, "zeer licht en langwerpig van vorm". In 1779 herontdekte Pierre Méchain beide objecten onafhankelijk van elkaar en rapporteerde ze aan Charles Messier, die ze aan zijn catalogus toevoegde.
Sterrenuitbarstingen
M82 wordt fysiek beïnvloed door zijn grotere buur, de spiraal M81. Getijdenkrachten veroorzaakt door de zwaartekracht hebben M82 vervormd, een proces dat ongeveer 100 miljoen jaar geleden begon. Deze interactie heeft ervoor gezorgd dat de stervorming vertienvoudigd is in vergelijking met "normale" sterrenstelsels.
M82 heeft minstens één gravitatieontmoeting met M81 gehad, waardoor in de afgelopen 200 miljoen jaar een grote hoeveelheid gas in de kern van het sterrenstelsel is gezogen. De meest recente ontmoeting zou ongeveer 2 tot 5×108 jaar geleden hebben plaatsgevonden en resulteerde in een geconcentreerde starburst met een bijbehorende duidelijke piek in de leeftijdsverdeling van de sterrenhoop. Deze starburst duurde tot ongeveer 50 miljoen jaar en had een snelheid van ongeveer 10 miljoen μm per jaar. Er volgden twee starbursts, waarvan de laatste (ongeveer 4 tot 6 miljoen jaar geleden) mogelijk de kernclusters heeft gevormd, zowel supersterrenclusters (SSC's) als hun lichtere tegenhangers.
Sterren in de schijf van M82 lijken 500 miljoen jaar geleden te zijn gevormd tijdens een uitbarsting, waardoor de schijf bezaaid raakte met honderden sterrenhopen met eigenschappen die vergelijkbaar zijn met bolvormige sterrenhopen (maar jonger). 100 miljoen jaar geleden stopte de uitbarsting, zonder dat er buiten de centrale uitbarsting en, sinds 1 miljard jaar geleden, op een laag niveau, stervorming in dit sterrenstelsel plaatsvond. Een mogelijke verklaring voor deze kenmerken is dat M82 voorheen een sterrenstelsel met een lage oppervlaktehelderheid was, waar stervorming werd aangewakkerd door interacties met zijn gigantische buur. Los van de verschillen in hun respectievelijke afstanden tot de aarde, zijn de centra van M81 en M82 visueel ongeveer 130.000 lichtjaar van elkaar verwijderd. De werkelijke afstand is 300+300-200 kly.
Interstellair stof
Het grootste deel van de emissie op infrarode golflengten is afkomstig van interstellair stof. Dit interstellair stof bevindt zich voornamelijk in de spiraalarmen van het sterrenstelsel en blijkt verband te houden met stervormingsgebieden. De algemene verklaring is dat de hete, kortlevende blauwe sterren die zich in stervormingsgebieden bevinden, het stof zeer effectief verhitten en zo de infrarode stofemissie van deze gebieden versterken.
Bolvormige sterrenhopen
Naar schatting telt M81 210 ± 30 bolvormige sterrenhopen. Eind februari 2022 meldden astronomen dat M81 mogelijk de bron is van FRB 20200120E, een zich herhalende snelle radioflits.
SMBH
In het centrum van M81 bevindt zich een superzwaar zwart gat (SMBH) met een massa van ongeveer 7×107 M☉. Het SMBH is actief en heeft een accretieschijf en een eenzijdige relativistische jet. De waarneming toont ook aan dat er mogelijk een tweede SMBH bestaat die rond het primaire zwarte gat draait met een periode van ongeveer 30 jaar. De massa van het secundaire zwarte gat wordt geschat op 0,1 keer de massa van het primaire zwarte gat.
Omgeving
Messier 81 is het grootste sterrenstelsel in de M81-groep, een groep van 34 sterrenstelsels in het sterrenbeeld Grote Beer. Op een afstand van ongeveer 11,7 miljoen lichtjaar van de aarde maakt het deze groep en de Lokale Groep, die de Melkweg bevat, tot relatieve buren in de Virgo-supercluster.
De gravitationele interacties van M81 met M82 en NGC 3077 hebben waterstofgas weggevaagd.
(bron Wikipedia)
In totaal 24 uur en 55 minuten (299x 5 minuten) belicht tijdens de nachten van 19-20 april, 25-30 april en 1 mei 2025. Gekalibreerd met 50 donkere, 25 vlakke en 25 donkere vlakke opnamen.
Telescoop: Skywatcher QUATTRO150 @F/3.45
Camera: Altair Astro Hypercam 269C ProTec @0°C, 282 HCG, offset 150.
Filter: Optolong L-pro
Scherpstel: ZWO EAF
Montering: Skywatcher NEQ6
Geleiding: QHY5 9x50 zoekergeleider
Software: N.I.N.A (EQmod/ASTAP/PHD2)
Voor- en nabewerking: PixInsight (WBPP / GraXpert (div en substr) / SPCC / RC astro BXT / RC astro NXT / RC astro SxT / SynthLUM (GHS / HDRMST / LHE) / RGB (GHS / SCNR / GHSsat MaskedColorSat) / LRGB / SetiAstroStarStretch / ScreenStars / GHS).
- M81_82_IFN_24hr55min_GraXpertX2_BxTcor_SPCC_BxT_NxT_SynLum_GHS_HDRMST_LHE_RGB_GHS_SCNR_GHSsat_MaskColorSat_LRGB_ScreenStars_GHS_90.jpg (3.72 MiB) 1853 keer bekeken
- M81_82_IFN_24hr55min_GraXpertX2_BxTcor_SPCC_BxT_NxT_SynLum_GHS_HDRMST_LHE_RGB_GHS_SCNR_GHSsat_MaskColorSat_LRGB_ScreenStars_GHS_LUM_80.jpg (2.32 MiB) 1853 keer bekeken
